سیحون زنده است

بدون شک هیچ دانشجوی رشته معماری نیست که نام مهندس سیحون را نشنیده باشد.از اینکه برای یاد کردن از این بزرگوار پس از مرگشان اقدام کردیم متاسفیم.

در خانواده ای با ذوق و اهل موسیقی متولد شد؛ پدربزرگش میرزا عبدالله فراهانی از پیشگامان موسیقی سنتی و معروف به پدر موسیقی سنتی ایران بود. مادرش، از نوازندگان تار و سه تار، و نیز دایی او مرحوم احمد عبادی، استاد بزرگ سه تار بود.

هوشنگ، پس از راهیابى به دانشکده هنرهاى زیباى دانشگاه تهران، استعدادش را از نقاشى به معمارى توسعه مى دهد و به دعوت آندره گدار (رئیس اداره باستان شناسى وقت ایران) براى ادامه تحصیل راهى پاریس و دانشکده هنرهاى زیباى پاریس مى شود و حدود ۳ سال تحت تعلیم اوتلو زاوارونى به تکمیل دانش معمارى مى پردازد و در سال ۱۹۴۹ به درجه دکتراى هنر مى رسد.

او بعد از طراحى و اجراى آرامگاه بوعلى سینا (همدان ) پروژه هاى زیادى مانند مقبره عمرخیام (نیشابور)، مقبره کمال الملک (نیشابور) و... را طراحى و اجرا مى کند.

سیحون همچنین در طول آن سالها عضو شوراى ملى باستان شناسى، شوراى عالى شهرسازى، شوراى مرکزى تمام دانشگاههاى ایران و کمیته بین المللى ایکوموس (Icomos) بوده و به مدت ۱۵ سال مسؤولیت مرمت تمام بناهاى تاریخى ایران را برعهده داشته است.

نخستین معمار ایرانی بود که آهن و سیمان را به طور عیان در ساختمان به کار برد . وضوح ساخت و شهامت در بیان بی پرده آن با بانک سپه و اداره پست آغاز شد و در خانه ها نیز شکل خاص خود را یافت. کار سیحون از خانه دکتر بابک که از سبک بین المللی بی تاثیر نیست تا منزل خودش در دروس، راه مشخصی را طی کرده است . وضوح ساخت ، یافتن حساسیت و سلیقه شخصی نسبت به ترکیب سنگ و آهن را باید در حقیقت موفق ترین بیان او از لحاظ مصالح دانست .

سیحون در تحول بعدی خود و به سبب نگاهی که همواره به معماری ایران داشت ارزشهای دیگری را در کار گسترش داد .از آن جمله است: استفاده از شکلها و عناصر معماری عامیانه ، استفاده از آجر نه تنها در پوشش بلکه همچنین به منظورهای نمایشی و تزئینی و توجه به برخی جزئیات .

باید معتقد بود که با وجود همه برداشتهای التقاطی و تنوع جویی ها ، کار سیحون همواره از نوع خلوص در کاربرد ماده ، برخوردار بوده است . خانه شمشک حد تکامل او در ترکیب سنگ و چوب است . همچنانکه ساخت آجری خالص مجموعه آموزشی فرح نمودار پختگی استاد در رسیدن به یک نوع کمال و حرفه در زبان آجر است .

از دیگر مسؤولیت هاى مهم این معمار و مهندس ایرانى، یکى هم ریاست دانشکده هنرهاى زیباى دانشگاه تهران در یک دوره و سالها تدریس معمارى در این دانشکده بوده است که در آن دوره به تربیت بسیاری از معماران هنرمند ایرانی پرداخته است.

استاد در کنار معماری به نقاشی از مناظر و روستاهای ایران می‌پرداخت و نمایشگاه‌هایی از این آثار خود در ایران و در خارج از ایران برپا کرده‌ است. آثارش در نمایشگاهی در دانشگاه ماساچوست در سال ۱۹۷۲ در کنار آثار هنرمندانی چون پیکاسو و سالوادور دالی به نمایش درآمد.

در این نمایشگاه، تابلویی از کلافه‌های خط به نمایش گذاشت که در آن از خطوط موازی و پر پیچ و تاب که هیچ همدیگر را قطع نمی‌کنند ، استفاده کرده بود. دانشگاه‌هایی مثل MZT ، هاروارد ، واشنگتن و برکلی مجموعه‌ای از نقاشی‌های او را گردآوری کرده و نگهداری می‌کنند.

استاد سیحون «نقش افکنی» است که در دنیای ابعاد، از معانی پر رمز و راز باطن سخن به میان می‌آورد و برای بزرگانی که معمار و طراح آرامگاهشان بوده، کوشیده است تا معانی باطنی، فلسفه نظری و ساحت وجودی هر یک را در نقش مقبره‌اش متجلی و نمایان سازد. به عنوان مثال در سال ۱۳۳۸، طرح آرامگاه حکیم عمر خیام را مبتنی بر اصول ریاضی و مثلثاتی خیام، پایه‌گذاری و طراحی نموده ‌است.

استاد را که مرد بناهای ماندگار گفته اند، در ونکوور کانادا زندگی می‌کرد و شهروند افتخاری فرانسه نیز بود.

تحصیلات و مدارک علمی:

• فارغ التحصیل دانشکده هنرهاى زیباى دانشگاه تهران
• دکتراى هنر از دانشکده هنرهاى زیباى پاریس (بوزار)
• مسئولیت و مقام ها:
• رییس سابق دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران
• تدریس در دانشگاه
• عضو انجمن شوراى ملى باستان شناسى، شوراى عالى شهرسازى، شوراى مرکزى تمام دانشگاههاى ایران و کمیته بین المللى «ایکوموس» (وابسته به یونسکو) پیش از انقلاب
• داراى نمایشگاه دائمى در کلکسیون دانشگاههاى هاروارد، ام آى تى، دانشگاه واشنگتن و برکلى

آثار :

معماری:

• آرامگاه نادرشاه در مشهد
• آرامگاه کمال الملک در نیشابور
• آرامگاه ابوعلی سینا در همدان(۱۹۵۱)
• آرامگاه خیام در نیشابور(۱۳۳۸)
• آرامگاه کلنل محمد تقی خان پسیان
• مقبره عباس میرزا و بعضی دولتمردان قاجار
• ساختمان بانک سپه در تهران
• بنای موزه توس(۱۳۴۷)
• مرکز فرهنگی یزد

همچنین طراحی ساختمان‌های:

• سازمان نقشه برداری کل کشور
• کارخانه نخ ریسی کوروس اخوان
• کارخانه آرد مرشدی
• مجتمع آموزشی یاغچی آباد
• سینما آسیا
• سینما سانترال
• کارخانه کانادادرای (زمزم فعلی) در تهران و اهواز
• کارخانه یخ سازی کورس اخوان
• و حدود ۱۵۰ پروژه مسکونی خصوصی

نوشتاری:

• کتاب نگاهی به ایران (مجموعه‌ای از نقاشی‌های سیاه قلم)
• کتاب معماری سیحون
• کتاب نیم قرن آثار معماری و نقاشی سیحون

نقاشی:

• کلاغ پر
• کنسرت(Concerto)، رنگ روغن (۱۹۹۸)
• قلم و مرکب (۱۹۸۱)

دیگر آثار:

• Houshang Seyhoun, Half a century of activities in the world of Art and Architecture
• تهیه فیلمی درباره آرامگاه بوعلی سینا به کارگردانی امیرشمخانی

تاریخ فوت، محل فوت، هنگام فوت، محل دفن:

هوشنگ سیحون، یکی از مهمترین معماران ایرانی، دوشنبه5 خردادماه 1393در ونکوور کانادا درگذشت. از او به عنوان بنیان‌گذار معماری پست مدرنیسم ایران یاد می‌کنند و شاگردان‌اش جزء بهترین معماران ایران بودند.

نقل قول و خاطرات:

مهندس هوشنگ سیحون: برای واژه معماری یک تعریف علمی وجود دارد و یک برداشت عامیانه. در یک دیدگاه عامیانه، معماری را به ساختمان سازی اطلاق می کنیم؛ کمااینکه کسانی را که دست اندرکار ساختمان سازی بودند را «معمار» یا «معمار باشی» خطاب می کردند.
این معماران علی العموم تتبع طراحی معماری نداشتند و اگر هم داشتند در یک سطح عامیانه بود. ولی تعریف علمی معماری «معمارور» است و لذا معمار کسی است که تحصیلات معماری را به عنوان یک علم و برطبق استانداردهای علمی شناخته شده بین المللی فرا گرفته و با مطالعه و مشاهده کارها و آثار مختلف تاریخی و معاصر معماری، موفق به کسب دانش علمی و هنری ساختمان سازی شده است. این است که بین این دو برداشت از معماری، تفاوت زیادی وجود دارد. ولی به هر حال چه این معماری، که این نوع معمارباشی ها بسازند و چه آن معماری که معمار ها بسازند، عبارت است از اشغال فضای خالی در طبیعت به وسیله عوامل ساختمانی با فناوری خاص خود (که این فناوری در زمان ها و دوران مختلف فرق می کند) و به وجود آوردن یک فضای ساخته و پوشش شده به منظور رفع نیاز انسان هایی که می خواهند از آن (یا به صورت مسکن یا محل کار یا تفریح) استفاده کنند.

معماری دو رسالت و هدف دارد: یکی برآوردن نیازهای فیزیکی و طبیعی انسان هایی که می خواهند از این بنا و ساختمان و این فضای اشغال شده استفاده کنند، دیگری برآوردن نیازهای معنوی انسان ها، اعم از زیبایی، هنر، نوازش احساس و دید و حتی نوازش گوش آنها. بین هنر و معماری جدایی نیست. معماری خود یک هنر است، هنر انتقال فضا به وسیله مصالح ساختمانی برای تامین نیازهای فیزیکی و معنوی انسان ها. یعنی اگر قرار باشد یک معمار کار معماری را فقط و فقط برای پاسخگویی به نیاز فیزیکی انسان ها انجام بدهد و بس، آن بنا یک چیز خشک و بی روح و بی احساس خواهد شد که بیانگر فقدان رسالت معماری است. لذا باید در معماری، فناوری ساختمان سازی با هنر تلفیق شود تا فضایی که برای رفع نیازهای انسان ها اشغال می شود با به کارگیری مصالح، رنگ و جنبه های طبیعت و ترکیبات و تناسبات زیبایی ساختمانی، با احساس لذت همراه شود.

در یک مثال عامیانه، شما یک وقت به یک خانه ای می روید و می گویید این خانه چقدر دلباز است و این خانه آدم را می گیرد و انسان از آن لذت می برد. برعکس، به یک خانه ای می روید و می گویید چقدر خفه است، چقدر ناراحت و دلگیر است. سوال این است که آن ناراحتی و این دلبازی از کجا ناشی می شود. پس معماری نیز یک هنر است همچون سایر هنرها، منتها فرق آن با دیگر هنرها این است که این هنر حامل یک عملکرد فیزیکی هم است.

مهندس عبدالحمید اشراق در مورد وی چنین می گوید: به راستی که او (هوشنگ سیحون) معانی و فلسفه ی نظری و وجودی بزرگانی که معمار و طراح آرامگاه هر یک از آنان بوده است را در نقش آرامگاه آنان به دام انداخته و این همان جلوه ای از هنر است که ما را به سوی شعور می کشاند.